Wie ben ik?
Ik ben als jonge man (19) begonnen aan de onderofficiersopleiding van de Landmacht in Weert. In 1984 geplaatst in ‘t Harde als wachtmeester bij de Artillerie. In 1991 overgeplaatst naar Amersfoort en in 1994 naar de kazerne Seedorf in Zeven, een plaatsje tussen Bremen en Hamburg in. Met mijn gezin ben ik toen verhuisd naar Duitsland. In de periode 1995 -1998 ben ik 3x uitgezonden geweest naar het voormalig Joegoslavië. Vanwege een nieuwe plaatsing ben ik in 2001 met het gezin weer naar Nederland verhuisd. Ik kon mij functionaliseren in het gebied personeelszaken en heb achtereenvolgens functies gedaan als onderofficier personeelszaken, senior instructeur schoolbataljon, onderofficier loopbaanbegeleider, leerlingenbegeleider. De periode van personeelszaken hebben er zeker bijgedragen dat ik mijn dienstverband bij Defensie voortijdig beëindigd heb. Er was een weigering nog langer mee te doen aan het systeem dat Defensie heet. Al het menselijke dat ik wilde brengen werd teniet gedaan door allerlei regelgeving. Om mijn volle en ware potentie te kunnen leven, zou ik Defensie moeten verlaten. En dat heb ik gedaan: in 2012 heb ik gebruik gemaakt van het Sociaal Beleidskader en ben na 31 dienstjaren met een financiële regeling vertrokken.
Hoe ben ik er zo toe gekomen met paarden te gaan werken?
Twee van mijn vrienden hadden het plan opgevat om een Open Dag van de Keulseweg te bezoeken en ik moest maar mee. Ik had mij ziek gemeld en liep een beetje met de ziel onder de arm. Ik ben achterin gaan zitten, heb aan de Open Dag meegedaan en ben nooit meer bij de Keulseweg weggegaan. Equine Assisted Coach Level 1 en 2 en nu als (co)trainer tijdens de opleiding werkzaam.
Tijdens de Open Dag bij de Keulseweg was het groepsproces wat mij direct aantrok. Ik ervoer hoe op een voor mij unieke wijze een leersituatie werd gecreëerd. Mensen en een paard en de onmiddellijke persoonlijke uitwerking. Defensie, militairen werken met groepsprocessen. Altijd met de groep bezig. Overdag wordt niets alleen gedaan. Eten, slapen, sporten, oefeningen. De enige tijd alleen is een bezoek aan het toilet. Ik heb veel groepsprocessen zelf meegemaakt als onderdeel van een groep, maar ook begeleidt.
Ik zag tijdens de Open Dag hoe de groep reageerde op de aanwezigheid van een paard. Het ging zo snel, de persoonlijke stukken kwamen zo snel aan de orde, dat had ik nog niet eerder meegemaakt. Deze manier van coachen wilde ik mij eigen maken en dat voelde ik zo sterk. Ik was verbaasd; zomaar een opleiding instappen, waarvoor en waarom?
Gedurende de opleiding werd nog meer duidelijk: dit is het! De paarden, mijn inbreng. Gouden combinatie. Ik ben na het behalen van het certificaat Level 1 begonnen als Equine Assisted Coach.
Ik ben er van overtuigd dat de paarden mij hebben gevonden. De titel van een van de boeken van Klaus Ferdinand Hempfling luidt: Niet ik zoek het paard, het paard zoekt mij. Ik kan mij niet herinneren ooit iets met paarden te hebben gehad. Ze waren er opeens.
De droomsymboliek van de oeroude Semitische wijsheid beschrijft dat het paard verschijnt wanneer er iets geheel anders, iets nieuws op komst is: “De paarden verschijnen altijd wanneer de verlossing nabij is, wanneer het einde van een periode aanbreekt. Je doorbreekt iets en komt tot een overwinning. Dat is de betekenis van de ontmoeting met het paard. Het paard staat voor doorbraak, voor overwinning”.
Voor mij is deze droomsymboliek geheel tot waarheid gekomen.
Een bijzondere doelgroep, wat is mijn eigen achtergrond hierin?
Veteranen: ik ben er zelf één. Na 31 jaar bij Defensie gewerkt te hebben (1982 – 2013) ben ik er uit gestapt. Het was domweg op. Ik ben 3x naar Joegoslavië uitgezonden geweest (1995, 1996-1997, 1998) kon ik mij veteraan noemen. Er is een tijd geweest dat de militair pas veteraan werd genoemd zodra deze het militaire pak uittrok en met pensioen ging of ontslag nam. Nu geldt dat veteranen alle (ex)-militairen zijn met de Nederlandse nationaliteit die het Koninkrijk hebben gediend in oorlogsomstandigheden. Of daarmee overeenkomende situaties, zoals vredesmissies in internationaal verband.
Hoe helpt je dat bij dit werk?
Het hebben van de uitzendervaring, het van huis moeten en zijn, het weer thuis komen na een aantal maanden weg te zijn geweest. Het kunnen spreken in de militaire jargon, met een zelfde houding, de kennis van eenheden, rangen en standen maakt dat ik serieus genomen wordt. Maar ook de rang die ik had, adjudant, maakt dat er naar me wordt geluisterd.
Militairen hebben zo hun eigen gebruiken, taal en cultuur. Hiërarchie is belangrijk en wordt uitgedrukt in rangen en standen. Zo kun je aan het pak van de militair zien van welk wapen of dienstvak hij/zij is, officier of onderofficier, aan de medailles kun je zien welke uitzendingen gedaan zijn. Er is dan nog geen woord gesproken.
Je bent zelf veteraan waar merk je dat in je dagelijkse leven nu nog aan?
Een voordeel is het mij makkelijk in groepen bewegen, makkelijk contact maak maar dat is niet het kenmerk van een veteraan, denk ik. De wens om samen te werken. De groep bijeen houden (ook al is dat niet altijd de bedoeling of de wens van diegene die zich distantieert). Snel kunnen schakelen is er wel een, zonder al te veel woorden snappen wat de bedoeling is, aan de slag gaan en gaandeweg bijsturen.
De andere kant is dat ik geneigd ben snel de leiding te nemen, overzicht verkrijgen, structuur aan te brengen en oplossingen aan te bieden.
Heb je er zelf wel eens “last” van?
Plotselinge geluiden zijn wel triggers: het geluid van een keukenkastje dat onverwacht hard dichtslaat maakt dat ik mijn nek tussen mijn schouders trek, het zweet uitbreekt en een vlammende woede voel opkomen. In een fractie van een seconde. En net zo snel is dat weer weg.
Het vluchtelingenverhaal dat nu speelt appelleert aan machtsmisbruik, de wens om te helpen en het sterke gevoel van medemenselijkheid. In de periode van uitzendingen naar het voormalig Joegoslavië gingen beelden van vluchtelingen de hele wereld over. Toen de VN uiteindelijk ingreep was Nederland van de partij. Ik heb daar gezien en meegemaakt wat intolerantie jegens andersdenkenden voor verwoestende uitwerking heeft. De vijandigheid die in Nederland heerst vind ik echt verschrikkelijk. Het vieren van de vrijheid op Bevrijdingsdag is blijkbaar alleen voorbehouden aan een select gezelschap. Wanneer vrijheid, tolerantie, medemenselijkheid, mededogen in praktijk kan worden gebracht is er opeens een mijn en dijn en allerlei voorwaarden. Ik schrik erg van teksten die in de Nederlandse politiek gebezigd worden. Ooit ging ik er van uit dat de Nederlandse regering mij als militair daar zou inzetten waar ik werkelijk goed zou doen. Daar vertrouwde ik op. Sinds de Nederlandse deelname aan Afghanistan is dat vertrouwen verdwenen. Dat gebrek aan vertrouwen is er nog steeds. Dat blijkt vooral nu in deze tijden. Ik ben in die zin echt blij dat ik geen deel meer uitmaak van de Nederlandse Krijgsmacht. Het idee dat ik ingezet zou worden aan een grens om vluchtelingen, arme mensen, vrouwen en kinderen hun weg naar vrijheid en geluk zou moeten onthouden…
Het werken met de paarden heeft me inzichten in mijzelf gegeven, verwerken kon op een dieper niveau. Ik heb met de paarden short-cuts gevonden die ik graag oa met veteranen wil delen.
Wat voegen de paarden toe als je veteranen coacht?
Verbinding, verbondenheid en samen. Paarden leven in een kudde, kennen het gegeven ‘verbinding’. Samen in een kudde levert de veiligheid op die van levensbelang is. Dat ‘samen’, de verbinding, de saamhorigheid, de kameraadschap is wat ervaren wordt wanneer er een kudde wordt gevormd met een paard. Er wordt oordeelloosheid ervaren, het weer ergens bij horen. Dat kan ik als mens nooit zo op die manier brengen. “Dieren helen datgene wat door mensen kapot is gemaakt”.
Kenmerkend voor de militair en zijn opleiding is dat er voornamelijk door ervaren geleerd wordt. Niet voor niets wordt er instructie gegeven en geen les. Korte periodes van theorie en vervolgens ‘buiten spelen’ om de theorie in praktijk te brengen. Samenwerken, verbinding, kameraadschap, loyaliteit, groepsbinding zijn elementen die in de militaire cultuur hoog in het vaandel staan. Het is datgene waar de Krijgsmacht op drijft. Het is dat wat gemist wordt wanneer eenmaal wordt toegetreden tot de ‘burgermaatschappij’. Vraag maar eens aan iemand die als militair bij Defensie heeft gewerkt wat gemist wordt. Grote kans dat het antwoord kameraadschap en saamhorigheid genoemd worden.
En dan is er ook nog een ‘chemisch’ aspect. Mensen die een hoge werkdruk ervaren, stress, onder een constant hoge druk moeten presteren, levensbedreigende situaties ervaren of hebben ervaren hebben een hoog gehalte aan cortisol in het lijf. Cortisol is een levensreddend hormoon dat er voor zorgt dat het lijf op overleven staat. Het werkt ontstekingsremmend, zorgt er voor dat er geen ziekte toe kan slaan. Nuttig, want er wordt ervaren dat het lichaam in gevaar is en dan is ziekte een bedreiging voor het overleven. Mensen met een chronisch hoog cortisol gehalte in hun lijf hebben een grote kans op ziek worden tijdens de eerste dagen van hun welverdiende en lang naar uitgekeken vakantie.
Tijdens een ontmoeting met een paard zal dit cortisol hormoon worden ‘over-ruled’ door oxytocine, ook wel het verliefdheidshormoon genoemd. Het komt bij bij knuffelen, het aaien van dieren, het hebben van sex. Het zorgt er voor dat het lichaam ontspant en een gevoel van rust en welbevinden wordt ervaren. Naar de effecten van oxytocine is al veel onderzoek gedaan en kan zelfs medicinaal worden ingenomen.
De ervaringen van veteranen die met paarden werken is er een van ontspanning, ontlading en rust. Een dag werken met de paarden staat dan voor een paar dagen met vakantie geweest zijn.
Heb je een veelzeggend voorbeeld? (beschrijf een coachsessie inzichtmoment dat heel treffend is voor veteranen en zonder paarden niet was gelukt of niet zo snel)
Via een contact bij Defensie (Steven) hebben ik in de voorbereidingen op de MPTTP (Militaire PrestatieTocht Te Paard) kennis gemaakt met een aantal vertegenwoordigers van de BNMO (Bond van Nederlandse Militaire dienst en Oorlogsslachtoffers). Samen met Rolinka van Markus (ook trainster bij de Keulseweg) en Merijn de Jonge hebben we tijdens een van de voorbereidingen een demo ‘coachen met paarden’ gegeven. Locatie: manege Marcroix, gevestigd op de Bernardkazerne te Amersfoort.
Steven Baan, kapitein der mariniers, heeft samen met een dierenarts het programma Lastdieren geschreven. Paarden met een handler en beladen met zaken als voedsel, water, wapens en munitie om zo op een efficiënte manier onder alle weers- en klimatologische omstandigheden in te zetten. Dit is bijvoorbeeld al succesvol gedaan in Afghanistan waar mariniers ezels ingezet hebben. 2 van de paarden die gestald zijn bij de manege Marcroix zijn speciaal voor de mariniers aangekocht. Deze paarden (Fjorden) zijn gebruikt tijdens de demonstratie.
Er waren 4 veteranen op komen dagen: Henk, uitgezonden naar Libanon, Paul en Esther, beide naar Joegoslavië en Casper, 2 jaar geleden gewond teruggekeerd uit Afghanistan. Allen hadden aangegeven een sessie te willen ervaren. Omdat militairen niet alleen optreden hebben we koppels van 2 gemaakt. De 2 paarden zijn ruim voor aanvang van de demonstratie in een grote springbak losgelaten.
Militairen treden nooit alleen op en het emotioneel veilig te houden voor de veteranen hebben we koppels gemaakt.
Activiteit: maak eens contact met het paard.
Samen gingen ze op pad.
Wat treffend was dat Henk een ervaring had die voor hem zo nieuw was: hij merkte dat het paard voor hem wegliep en dat kwam naar zijn zeggen omdat hij zo gespannen was, dus dat moest anders. Hij wilde zo graag contact met het paard en het aanraken dat hij zich wist te ontspannen en zo, stapje voor stapje naar het paard liep. De beloning kwam voor hem dat het paardje de laatste twee stappen naar hem toe maakte. Hij had zich nooit gerealiseerd dat hij in staat was zich zo te ontspannen.
Kasper, zijn maatje voor dat moment durfde niet bij het paard in de buurt te komen. Sterker, hij durfde het paard niet in de ogen aan te kijken. Het gevoel dat hem dat opleverde was zo beangstigend en bracht hem weer terug naar de momenten vlak nadat hij gewond was geraakt door een bermbom. Hij wilde daar niet naar terug. Juist omdat het hem zoveel moeite had gekost om daar te zijn waar hij nu was en dat wilde hij niet kwijt. Het aspect ka meraadschap kwam hier om de hoek kijken. Henk werd gevraagd of hij zich in staat achtte Kasper naar het paard te begeleiden en Kasper werd gevraagd of hij begeleid wilde worden. Henk bracht Kasper inderdaad naar het paard, stapje voor stapje. Kasper vertelde later dat bij iedere stap dichterbij het gevoel van angst op voelde komen en dan stond hij even stil tot het weer wegging. Om vervolgens weer een stap te zetten waar het proces zich herhaalde. Hij was in staat gecontroleerd zijn angst onder ogen te komen en daarnaar te handelen.
Met Paul heb ik na deze dag nog een aantal sessies gedaan.
Tijdens de eerste sessie heb ik Paul de activiteit ‘de hindernis’ aangeboden. Hierbij is het de bedoeling dat het paard zonder halster door de coachee over de hindernis wordt geleid. De paarden wilden niet over de zorgvuldig opgebouwde hindernis. Die overigens net zo zorgvuldig door de paarden werden afgebroken…
Paul vertelde na de sessie dat hij normaliter woede en agressie zou hebben gebruikt om zijn doel te bereiken maar dat hij nu rustig was gebleven. Het gaf hem het inzicht dat hij een keuze had.
Het meest bijzondere moment beleefde ik tijdens een vervolgsessie met Paul. Tijdens zijn uitzending naar Joegoslavië heeft hij een nare ervaring met de locale politie op een politiebureau gehad. Voor aanvang van de sessie vertelde hij dat zijn dochter een aantal dagen terug aan een Open Dag bij de politie had deelgenomen. Bij het ophalen van zijn dochter vroeg ze hem om even mee naar binnen te komen want ze wilde hem wat laten zien. Zij weet niet van de nare ervaring. Terwijl Paul zijn verhaal deed zat hij op een van de voerbakken naast een van de paarden die rustig stond te eten. Ik vroeg Paul of hij alle emoties van het moment op het politiebureau wilde toelaten. De beelden, de geuren, het gevoel. Hij sloot zijn ogen en deed wat ik vroeg. Ik hield de situatie scherp in de gaten door op de reacties van het paard te letten. Die stopte opeens met eten en duwde Paul met het hoofd van de rand van de voerbak en ging weer door met eten. Dit moment was voor Paul het grote moment van inzicht. Hij vertelde dat het hem in een keer duidelijk w as geworden dat zijn gedachtes hem ontvoerden. Er was geen onveilige en levensbedreigende situatie. Hij creëerde dat gevoel zelf door het toelaten van de gedachten en het paard attendeerde hem daarop. Het is veilig hier, zei hij, en het paard hielp hem daar aan te herinneren. Met grote ogen vervolgde hij zijn verhaal: dat hij tijdens verschillende therapieën soortgelijke situaties heeft ervaren waarbij de therapeut hem vertelt wat hij zo kunnen doen in zo’n situatie en dat het veilig is en dat hij nu in Nederland is. Dat hij alles probeerde te onthouden maar op het moment dat het nodig was zich niet kon herinneren wat hij moest doen. Nu heb ik het werkelijk ervaren, zei Paul.
Zijn veranderd gedrag na de sessie is dat hij bij iedere situatie die spannend is of wordt zich afvraagt: wat zou het paard nu doen? Die secondes van realisatie en afvragen geven hem de tijd om uit meerdere opties te kunnen kiezen en welk gedrag hij inzet. Dit geeft hem een enorme rust.
Van zijn dochters heeft hij dit ook teruggekregen: pap, wat ben je relaxed de laatste tijd.
De situaties zijn niet anders, wat veranderd is is hoe hij door inzet van veranderd gedrag er mee omgaat.
Wat brengt dit werk jou?
Het werken met veteranen met de paarden maakt dat we op bijzondere plekken komen. Zo zijn we voor een paar maanden terug uitgenodigd om aanwezig te zijn bij de presentatie van de Master Thesis met als onderwerp ‘Effective Leadership, an explorative study to the active aspects of Equine Assisted Learning regarding to Emotional Intelligence’. De student die de Thesis moest verdedigen heeft mij geïnterviewd. Voor het interview heb ik met haar een coaching gedaan om te laten ervaren wat coaching met paarden inhoudt. Haar ervaringen heeft ze gebruikt in de Thesis. Hierdoor zijn we in contact gekomen met een professor van de Universiteit Twente om aan een wetenschappelijke onderbouwing te gaan werken hoe de aanwezigheid van een paard zich relateert tot de fysieke en emotioneel-mentale staat van zijn van een mens.
We zijn in gesprek met de directeur van het Militair Revalidatie Centrum in Doorn over de inzet van paarden gedurende het revalidatieproces van patiënten. Het stadium is niet meer waarom maar wanneer, waar, wat en voor wie. Het team van therapeuten heeft een teamcoaching ondergaan omdat er naast het kennismaken met het coachen met paarden ook een reorganisatie gaande is.
Er zijn warme contacten met ‘De Basis’ en de directeur van het veteraneninstituut. Ook bij hen is de overtuiging dat het in contact komen met dieren en paarden in het bijzonder een helende werking heeft op mensen.
We gaan hier mee door. De wens is een plek waar veteranen naar toe kunnen komen om daar (met het gezin) deel nemen aan het programma van die dag. Coaching met paarden is daar een geïntegreerd onderdeel voor groepen, het gezin of individueel. Het is een plek die in niets lijkt op een kazerne of een militair huis. Geen relikwieën, stickers, schildjes. Uit de comfortzone, naar de plek waar wonderen kunnen gebeuren. Het is een plek die huiselijkheid uitstraalt, verbinding en verbondenheid. Een welkom dat het goed is dat je er bent en dat het goed is zoals je bent. Gewoon, omdat er niets anders is. Er is mogelijkheid tot overnachten voor de veteraan en zijn/haar gezin en eventueel begeleiders.
Na een bericht op Facebook waar we onze wens uitten hebben we locaties aangeboden gekregen. Zelfs een kudde werd ons aangeboden om mee te kunnen coachen. Op moment van schrijven hebben we gesprekken met deze aanbieders.
Interview na te lezen op: EAC magazine